PANNAPA P.: มาตรฐานป้องกัน อัคคีภัยของ NFPA (National Fire Protection Association)

NFPA เป็นชื่อย่อของ National Fire Protection Association

สำนักงานใหญ่ตั้งอยู่ที่ Quincy, Massachusetts, USA. เป็นองค์สากลไม่แสวงหากำไร ก่อตั้งมาเป็นเวลา 116 ปี มีพันธกิจ คือ การลดภาระของโลกจากอัคคีภัยและภัยอื่นๆต่อคุณภาพชีวิตมนุษย์โดยการจัดทำมาตรฐานแบบฉันทามติ (ฉันทามติ คือ การกำหนดสัดส่วนของคณะกรรมการทำมาตรฐานให้มาจากผู้ประกอบอาชีพต่างๆที่เกี่ยวข้องอย่างครบถ้วน โดยมีสัดส่วนที่ยุติธรรมไม่มีกลุ่มใดที่สามารถชี้นำทิศทางการทำมาตรฐานให้ได้ประโยชน์ส่วนตน)

ภารกิจหลักของ NFPA คือ จัดทำและสนับสนุนการกำหนดมาตรฐาน ที่พัฒนามาจากสถิติและข้อมูลความเสียหายจริงของชีวิตและทรัพย์สิน อันเนื่องมาจากอัคคีภัยและอุบัติภัยต่างๆ ด้วยวิธีประชามติ การวิจัย การฝึกอบรม และการให้ความรู้ โดยมีจุดมุ่งหมายที่จะลดปัญหาและความสูญเสียที่อาจเกิดขึ้นจากอัคคีภัยและอุบัติภัยต่างๆ เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีของประชากรโลก

NFPA มีสมาชิกกว่า 70,000 รายทั่วโลกและมีมาตรฐานกว่า 300 ประเภท ถูกใช้เป็นมาตรฐานอ้างอิง ในการออกแบบ และก่อสร้างด้านความปลอดภัยในนานาประเทศรวมทั้งประเทศไทย ตัวอย่างโครงการที่สำคัญ เช่น รถไฟฟ้าใต้ดิน รถไฟฟ้า BTS และสนามบินสุวรรณภูมิ

สำหรับกิจกรรม NFPA ในประเทศไทยเริ่มจากปี พ.ศ. 2539 ได้ส่งผู้จัดการภูมิภาคมาประจำในประเทศไทย เพื่อทำหน้าที่ส่งเสริมการยกระดับมาตรฐานการป้องกันอัคคีภัยในกลุ่มประเทศ เอเชียแปซิฟิก โดยเน้นการทำงานในประเทศไทยร่วมกับคณะกรรมการป้องกันอุบัติภัยแห่งชาติ (กปอ.) มีผลงานที่สำคัญคือ เข้าตรวจสอบหาข้อบกพร่องของปัจจัยสำคัญที่ทำให้การเกิดอัคคีภัยครั้งใหญ่นำ มาซึ่งความเสียหายทั้งชีวิตและทรัพย์สินที่โรงแรม รอยัล จอมเทียน เมืองพัทยา จังหวัดชลบุรี โดยมีผู้เสียชีวิตถึง 91 รายโดยรายงาน ของเหตุการณ์ครั้งนั้นชี้ให้เห็นว่าอาคารได้ถูกออกแบบและก่อสร้างถูกต้องตาม กฎหมาย แต่เมื่อเกิดอัคคีภัยระบบความปลอดภัยต่างๆไม่สามารถทำงานได้ในขณะเกิดเหตุ เนื่องจากขาดการบำรุงรักษาที่ถูกต้องอย่างสม่ำเสมอ สรุปเป็นประเด็นสำคัญได้ว่าการกำกับดูแลอาคารในประเทศยังขาดกระบวนการติดตาม และตรวจสอบอาคารหลังจากเปิดใช้งาน ในปี พ.ศ. 2548 จึงมีการประกาศกฎกระทรวง 2 ฉบับคือ

1) กฎกระทรวง กำหนดประเภทอาคารที่ต้องจัดให้มีผู้ตรวจสอบ พ.ศ. 2548

2) กฎกระทรวง กำหนดคุณสมบัติของผู้ตรวจสอบ หลักเกณฑ์การขอขึ้นทะเบียนและการเพิกถอนการขึ้นทะเบียนเป็นผู้ตรวจสอบ และหลักเกณฑ์การตรวจสอบอาคาร

กฎกระทรวง กำหนดประเภทอาคารที่ต้องจัดให้มีผู้ตรวจสอบ พ.ศ. 2548

• หลังจากที่กฎกระทรวงกำหนดประเภทอาคารที่ต้องจัดให้มีผู้ตรวจสอบ ได้ออกใช้บังคับเมื่อเดือนตุลาคม 2548 (ดูข่าวในจดหมายเหตุ ฉบับ 11-2548) กฎกระทรวงอีกฉบับก็ออกตามมาในเดือนธันวาคม กฎกระทรวงฉบับนี้คือ “กฎกระทรวง กำหนดคุณสมบัติเฉพาะของผู้ตรวจสอบ หลักเกณฑ์การขอขึ้นทะเบียนและการเพิกถอนการขึ้นทะเบียนเป็นผู้ตรวจสอบ และหลักเกณฑ์การตรวจสอบอาคาร พ.ศ. 2548”

• ตามกฎกระทรวงฉบับนี้ อาคารชนิดและประเภทที่ต้องจัดให้มีการตรวจสอบอาคารที่สร้างเสร็จมาแล้วไม่ น้อยกว่า 1 ปี จะต้องจัดให้มีการตรวจสอบใหญ่เป็นครั้งแรกให้แล้วเสร็จและเสนอผลการตรวจสอบ ให้เจ้าพนักงานท้องถิ่น ภายใน 2 ปี นับแต่วันที่กฎหมายเริ่มใช้บังคับ นั่นคือวันที่ 14 กันยายน 2550 (ยกเว้น อาคารบางประเภทตามกฎกระทรวงกำหนดประเภทอาคารที่ต้องจัดให้มีผู้ตรวจสอบ) ส่วนอาคารที่สร้างใหม่ ภายใน 1 ปี

• สาระสำคัญโดยย่อของกฎกระทรวงฉบับนี้ คือ

- ผู้ตรวจสอบ อาจเป็นบุคคลธรรมดา หรือ นิติบุคคลก็ได้, เป็นสถาปนิกหรือวิศวกรที่มีใบอนุญาตประกอบวิชาชีพ, ผ่านการอบรมหลักสูตรเกี่ยวกับวิธีการตรวจสอบสภาพอาคารและอุปกรณ์ประกอบของ อาคารที่คณะกรรมการควบคุมอาคารรับรอง (ถ้าเป็นนิติบุคคล คณะผู้บริหารไม่น้อยกว่ากึ่งหนึ่งต้องผ่านการอบรม)

- จะต้องขึ้นทะเบียน เป็นผู้ตรวจสอบต่อคณะกรรมการควบคุมอาคาร (ผ่านสำนักควบคุมและตรวจสอบอาคาร กรมโยธาธิการและผังเมือง หรือสำนักงานโยธาธิการและผังเมืองจังหวัด)ในการขอขึ้นทะเบียน ผู้ขอจะต้องยื่นสัญญาประกันภัยและกรมธรรม์ประกันภัยเพื่อเป็นการประกันความ รับผิดตามกฎหมายที่เกิดจากความบกพร่องในการปฏิบัติงานไม่เป็นไปตามเกณฑ์ มาตรฐาน จำนวนเงินคุ้มครองไม่น้อยกว่าหนึ่งล้านบาทต่อ ครั้ง ไม่น้อยกว่าสองล้านบาทต่อปี และมีระยะเวลาคุ้มครองไม่น้อยกว่า 3 ปี

- หนังสือรับรองการขึ้นทะเบียน มีอายุ 2 ปี

สัญลักษณ์ต่าง ๆ ของระบบ NFPA

ระบบ NFPA กำหนดสัญลักษณ์แสดงอันตรายเป็นรูปเพชร (Diamond-shape) กล่าวคือเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสที่วางตั้งตามแนวเส้นทะแยงมุม ภายในแบ่งออกเป็นสี่เหลี่ยมย่อยขนาดเท่ากัน 4 รูป ใช้พื้นที่กำกับ 4 สี ได้แก่ สีแดง แสดงอันตรายจากไฟ(Flammability) สีน้ำเงิน แสดงอันตรายต่อสุขภาพ (Health) สีเหลือง แสดงความไวต่อปฏิกริยาของสาร (Reactivity) สีขาวแสดงคุณสมบัติพิเศษของสาร และใช้ตัวเลย 0 ถึง 4 แสดงถึงระดับอันตราย ดังรูปที่ 1 และสรุปรายละเอียดสัญลักษณ์ต่าง ๆ ของระบบนี้

สี่เหลี่ยมพื้นสีแดง แสดงอันตรายจากไฟ(Flammability)

ระดับ 4 สารไวไฟมาก ได้แก่สารที่ระเหยเป็นไอได้รวดเร็วที่อุณหภูมิห้องที่ความดันบรรยากาศ เมื่อกระจายตัวผสมกับอากาศแล้วติดไฟได้ หรือของเหลวที่มีจุดวาบไฟ (Flash point) ต่ำกว่า 22.8 C จุดเดือดน้อยกว่า 37.8 C รวมทั้งสารที่ติดไฟได้เอง เมื่อสัมผัสกับอากาศ

ระดับ 3 ของเหลวหรือของแข็งที่ติดไฟได้ในอากาศ ที่อุณหภูมิปกติ ได้แก่สารที่มีจุดวาบไฟน้อยกว่า 22.8 C และจุดเดือดมากกว่า 37.8 oC

ระดับ 2 สารที่ต้องใช้ความร้อนปานกลางก่อนจะติดไฟในอากาศ ถ้ามีปริมาณมากพออาจก่อให้เกิดบรรยากาศที่เป็นพิษ ได้ ได้แก่ของเหลวที่มีจุดวาบไฟ สูงกว่า 37.8 oC แต่ไม่เกิน 93.4oC

ระดับ 1 สารประเภทที่ต้องให้ความร้อนสูงก่อนจะติดไฟและเผาไหม้ในอากาศได้ ได้แก่สารที่มีจุดวาบไฟสูงกว่า 93.4

ระดับ 0 วัตถุที่ไม่ติดไฟในอากาศ แม้ว่าจะให้ความร้อนสูงถึง 815.5 oC นานถึง 5 นาที

สี่เหลี่ยมพื้นสีน้ำเงิน แสดงอันตรายต่อสุขภาพ (Health)

ระดับ 4 สารที่ได้รับเพียงเล็กน้อยจะทำให้ตายได้ หรือเป็นอันตรายรุนแรงได้รวมทั้งสารที่จะเป็นอันตรายอย่างมาก

ถ้าใช้งานโดยปราศจากอุปกรณ์ป้องกัน

ระดับ 3 สารที่เมื่อสูดดมในเวลาสั้น ๆ หรือสัมผัสผิวหนัง ประมาณเล็กน้อยจะเป็นอันตรายร้ายแรงชั่วคราว

หรือมีผลตกค้างได้

ระดับ 2 สารที่เมื่อได้รับในปริมาณที่มากพอจะทำให้เกิดทุพพลภาพชั่วคราว หรือถาวรได้ รวมถึงสารที่ต้องใช้เครื่อง ป้องกันอันตรายต่อระบบทางเดินหายใจ

ระดับ 1 สารที่เมื่อได้รับในระยะเวลาสั้น ๆ จะเกิดการระคายเคืองได้

ระดับ 0 สารประเภทนี้ ไม่เป็นอันตราย นอกจากเวลาติดไฟ

สี่เหลี่ยมพื้นสีเหลือง แสดงความไวต่อปฏิกริยาของสาร (Reactivity)

ระดับ 4 สารที่สามารถย่อยสลายตัวหรือระเบิดได้ด้วยตัวเองที่อุณหภูมิห้องและความดันปกติ รวมถึงสารที่ไวต่อความร้อน และแรงสั่นสะเทือน

ระดับ 3 สารที่สลายหรือเกิดระเบิดได้ เมื่อได้รับความร้อนหรือแรงสันสะเทือนที่สูงพอ รวมถึงที่เกิดระเบิดได้เมื่อถูกน้ำ

ระดับ 2 สารที่จะเกิดปฏิกิริยารุนแรงในอุณหภูมิและความดันปกติ รวมถึงสารที่เกิดปฏิกิริยารุนแรงกับน้ำ

ระดับ 1 สารประเภทนี้ จะมีความคงตัวในสภาวะปกติ แต่ไม่มีความคงตัวเมื่ออุณหภูมิหรือความดันเพิ่ม รวมถึงสารที่สลายตัวเมื่อถูกอากาศ แสงสว่าง หรือความชื้น

ระดับ 0 สารประเภทนี้มีความคงตัวสูง แม้ว่าจะได้รับความร้อนก็ตาม รวมถึงสารที่ไม่ทำปฏิกิริยากับน้ำ

สี่เหลี่ยมพื้นสีขาว แสดงข้อควรระวังพิเศษ (Special notice)

เนื่องจากสารบางชนิดมีสมบัติเฉพาะตัวที่ควรสนใจเพราะอาจก่อให้เกิดอันตรายได้ คุณสมบัติของสารเหล่านี้จะแสดงด้วยอักษรย่อ หรือสัญลักษณ์ ดังนี้

OX: เป็นสารออกซิไดซ์ สารเหล่านี้เมื่อเกิดปฏิกิริยาเคมีจะให้ออกซิเจน หรืออีเลคตรอน

W: เป็นสารที่ทำปฏิกิริยารุนแรงกับ

หลักการการตรวจสอบอาคาร

- การตรวจสอบอาคารและอุปกรณ์ประกอบของอาคาร จะมี 2 ประเภท คือการตรวจสอบใหญ่ ทำทุก 5 ปี และ การตรวจสอบประจำปี (หลักเกณฑ์ในการตรวจสอบอาคารขอให้ดูรายละเอียดในหมวด 4 ของกฎกระทรวง)

- ผู้ตรวจสอบต้องไม่ดำเนินการตรวจสอบอาคารที่ผู้ตรวจสอบหรือคู่สมรส หรือพนักงาน เป็นผู้ออกแบบ คำนวณ ควบคุม ก่อสร้าง ติดตั้งอุปกรณ์ ของอาคารนั้น และอาคารที่ผู้ตรวจสอบหรือคู่สมรสเป็นเจ้าของหรือมีส่วนร่วมในการบริหาร จัดการหรือใช้เป็นสถานประกอบการ

- ผู้ตรวจสอบจัดทำรายงานผลการตรวจสอบให้แก่เจ้าของอาคาร หากมีสิ่งใดไม่ผ่านหลักเกณฑ์ก็จัดทำข้อเสนอแนะในการแก้ไขปรับปรุงให้แก่ เจ้าของอาคารด้วย

- เจ้าของอาคารเสนอรายงานผลการตรวจสอบต่อเจ้าพนักงานท้องถิ่นภายใน 30 วัน ก่อนใบรับรองการตรวจสอบอาคารฉบับเดิมมีระยะเวลาครบหนึ่งปี

- เจ้าพนักงานท้องถิ่นพิจารณาแล้วแจ้งผลให้เจ้าของอาคารทราบภายใน 30 วัน หากผ่าน ก็ออกใบรับรองการตรวจสอบอาคาร (ร.1) ให้ และเจ้าของอาคารนำไปแสดงไว้ในที่เปิดเผย เห็นได้ง่ายในอาคารนั้น

แนวคิดการตรวจสอบอาคาร

ขอบเขตของการตรวจสอบอาคาร

ส่วนที่ 1 ขอบเขตของผู้ตรวจสอบอาคาร

ผู้ตรวจสอบมีหน้าที่ตรวจสอบ สังเกตด้วยสายตาพร้อมด้วยเครื่องมือพื้นฐานเท่านั้น จะไม่รวมถึงการทดสอบที่อาศัยเครื่องมือพิเศษเฉพาะ ทำรายงาน รวบรวมและสรุปผลการ วิเคราะห์ ทางด้านความมั่นคงแข็งแรง และระบบต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องเพื่อความปลอดภัยของชีวิตและทรัพย์สินของผู้ใช้สอยอาคาร แล้วจัดทำรายงานผลการตรวจสอบสภาพอาคารและอุปกรณ์ประกอบของอาคารที่ทำการตรวจสอบนั้นให้แก่เจ้าของอาคาร เพื่อให้เจ้าของอาคารเสนอรายงานผลการตรวจสอบอาคารและอุปกรณ์ประกอบของอาคารต่อเจ้าพนักงานท้องถิ่นทุกปี

ลักษณะบริเวณที่ต้องตรวจสอบผู้ตรวจสอบจะตรวจสอบ รายงาน และประเมินลักษณะบริเวณที่

นอกเหนือจากอาคารดังต่อไปนี้

(1) ทางเข้าออกของรถดับเพลิง

(2) ที่จอดรถดับเพลิง

(3) สภาพของรางระบายน้ำ

2.3 ระบบโครงสร้าง

2.3.1 ผู้ตรวจสอบจะตรวจสอบตามรายละเอียดดังต่อไปนี้

(1) ส่วนของฐานราก

(2) ระบบโครงสร้าง

(3) ระบบโครงหลังคา

2.3.2 สภาพการใช้งานตามที่เห็น การสั่นสะเทือนของพื้น การแอ่นตัวของพื้นคาน หรือตง และการเคลื่อนตัวในแนวราบ

2.3.3 การเสื่อมสภาพของโครงสร้างที่จะมีผลกระทบต่อความมั่นคงแข็งแรงของระบบโครงสร้างของอาคาร

2.3.4 ความเสียหายและอันตรายของโครงสร้าง เช่น ความเสียหายเนื่องจากอัคคีภัยความเสียหายจากการแอ่นตัวของโครงข้อหมุน และการเอียงตัวของผนัง เป็นต้น

2.4 ระบบบริการและอำนวยความสะดวก

2.4.1 ระบบลิฟต์

ผู้ตรวจสอบจะทำการตรวจสอบครอบคลุมอย่างน้อย ดังนี้

(1) ตรวจสอบอุปกรณ์ระบบลิฟต์

(2) ตรวจสอบการทำงานของลิฟต์

(3) ตรวจสอบการดูแลรักษา ซ่อมบำรุง มีรายงานการตรวจสอบมีใบรับรองการตรวจสอบ และการทดสอบระบบในอดีตที่ผ่านมา

2.4.2 ระบบบันไดเลื่อน

ผู้ตรวจสอบจะทำการตรวจสอบครอบคลุมอย่างน้อย ดังนี้

(1) ตรวจสอบอุปกรณ์ระบบของบันไดเลื่อน

(2) ตรวจสอบการทำงานของบันไดเลื่อน

ส่วนที่ 2 ข้อมูลทั่วไปของอาคาร

1. ข้อมูลอาคารและสถานที่ตั้งอาคาร

ชื่ออาคาร…………………………………………

ตั้งอยู่เลขที่…………..ตรอก/ซอย……………………. ถนน………

ตำบล/แขวง……….อำเภอ/เขต…………….

จังหวัด………………….รหัสไปรษณีย์………………..

โทรศัพท์………………โทรสาร……………………..

ได้รับใบอนุญาตก่อสร้างจากเจ้าพนักงานท้องถิ่น เมื่อวันที่…เดือน……พ.ศ…

มี แบบแปลนเดิม หรือ ไม่มี แบบแปลนเดิม ( กรณีที่ไม่มีแบบแปลนหรือแผนผังรายการเกี่ยวกับการ

ก่อสร้างอาคาร ให้เจ้าของอาคารจัดหาหรือจัดทำแบบแปลนการตรวจสอบอาคารและอุปกรณ์ประกอบของอาคารให้กับผู้ตรวจสอบอาคาร )

2. ชื่อเจ้าของอาคาร และผู้ครอบครองอาคาร

เจ้าของอาคาร ชื่อ …………….

สถานที่ติดต่อเลขที่ 310 หมู่ที่ - ตรอก/ซอย -

ถนนพหลโยธิน ตำบล/แขวง สามเสนใน อำเภอ/เขตพญาไท

จังหวัด กรุงเทพมหานคร รหัสไปรษณีย์ 10400 โทรศัพท์ 02265-

4140 โทรสาร 02-265-4147 อีเมล...................................................

3. ประเภทของอาคารและข้อมูลสิ่งก่อสร้าง (สามารถระบุมากกว่า 1 ข้อได้)

3.1 ประเภทของอาคาร

3.2 ประเภทอาคารตามลักษณะโครงสร้าง (ระบุ)

3.3 ข้อมูลอาคาร

4. ลักษณะการใช้งานหรือการประกอบกิจกรรมของอาคาร

ส่วนที่ 3 ผลการตรวจสอบอาคารในด้านความปลอดภัยตามกฎหมาย

เป็นการตรวจสอบตามเกณฑ์ขั้นต่ำของกฎหมายที่กำหนดไว้ในกฎกระทรวงออกตามความในพระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ. 2522 ที่บังคับใช้ขณะที่ก่อสร้างอาคาร

ในการตรวจสอบให้ใช้แบบรายละเอียดการตรวจสอบแล้วแต่กรณี ดังนี้

1. อาคารสูง และอาคารขนาดใหญ่พิเศษที่ก่อสร้างหลังการบังคับใช้กฎกระทรวง ฉบับที่ 33( พ.ศ.2535 ) ทั้งกรณีก่อน และ หลังการบังคับใช้กฎกระทรวง ฉบับที่ 50 ( พ.ศ.2540 ) ออกตามความในพระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ.2522 ใช้ตามแบบ 1.

2. อาคารสูง และอาคารขนาดใหญ่พิเศษที่ก่อสร้างก่อนการบังคับใช้กฎกระทรวง ฉบับที่ 33 ( พ.ศ.2535 ) ออกตามความในพระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ.2522 ใช้ตามแบบ 2